Život
Rođen 9. januara u Negotinu. Upisuje gimnaziju u Beogradu koju uspešno završava, i tada počinje da dodaje ime Mokranjac, po očevom rodnom selu Mokranju, pokraj Negotina. Nakon završene gimnazije upisao je Prirodno-matematički odsek Velike škole u Beogradu, ali 1879. godine odlazi na studije muzike u Minhen. Studije muzike nastavlja u Rimu 1884/5. godine, a naredne godine prelazi na konzervatorijum u Lajpcigu. Po povratku u Beograd 1887. godine postaje horovođa Beogradskog pevačkog društva, dok uporedo radi i kao nastavnik muzike u Prvoj beogradskoj gimnaziji. Jedan je od osnivača prve Srpske muzike škole (današnje muzike škole “Mokranjac”). Škola je osnovana 1899. godine, a Mokranjac je bio njen prvi direktor i profesor teorijskih predmeta. Takođe, jedan je od osnivača prvog srpskog gudačkog kvarteta (sa F. Melherom, St. Šramom i J. Svobodom), koji je svojim aktivnim učešćem na beogradskoj muzičkoj sceni u periodu od 1889-1893 postavio temelje kamernog muziciranja kod nas. Predavao je crkveno pojanje na Bogosloviji u Beogradu od 1901. Za dopisnog člana Srpske kraljevske akademije (danas Srpska akademija nauka i umetnosti) izabran je 1906. Bio je, takođe, dopisni član i Francuske akademije nauka, u čije zvanje je izabran 1911. godine.
Mokranjac se danas smatra utemiljivačem srpske umetničke muzike jer je svojim kompozicijama kao i svojim pedagoškim radom srpsku umetničku muziku podigao na visok umetnički nivo i stvorio mogućnost za pojavu prvih muzičari školovanih u našoj zemlji, diplomaca Srpske muzičke škole. Upravo iz tog razloga godišnja nagrada Udruženja kompozitora Srbije nosi njegovo ime, kao i mnoge muzičke škole u Srbiji (u Beogradu, Negotinu, Kraljevu, Senti, Požarevcu, Vranju, Bijeljini (RS), Zaječaru).
U Mokranjčevu čast, svake godine krajem septembra održavaju se Mokranjčevi dani u Negotinu. Festival je osnovan 1966. godine i njegov zaštitni znak je natpevavanje horova – međunarodno horsko takmičenje koje okuplja horske pevače, dirigente i kompozitore iz zemlje i inostranstva.
Mokranjčev lik nalazi se na novčanici od 50 srpskih dinara.
Kompoziconi stil
Mokranjčevo stvaralaštvo je fokusirano na horsku muziku a cappella (uz malobrojne izuzetke). Razlog tome treba tražiti u dotada slabo razvojenom muzičkom životu u Srbiji u kojem su dominirala pevačka društva i horovi različitih sastava. Njegova najznačajnija dela su zasnovana na folklornoj građi, dok je znatan deo njegove kompozitorske aktivnosti posvećen i pravoslavnoj duhovnoj muzici. Karakteristike Mokranjčevog stila su čistota horskog stava, formalna doteranost, znalački odabir narodnih melodija pogodnih za umetničku obradu, kao i harmonski izraz adekvatan latentnim harmonskim osobinama folklornog materijala. Stoga se Mokranjčeva dela smatraju izuzetnim primerima umetničke stilizacije folklora koja služe kao uzor generacijama kompozitora iza njega za koje je nacionalni muzički idiom predstavljao osnovu originalnog stvaranja.
Značajna dela
Rukoveti
Prva rukovet (1883) – za muški hor, tenor i bas solo, pesme “iz moje domovine”
Druga rukovet (1884) – za mešoviti hor i solo bariton, pesme “iz moje domovine”
Treća rukovet (1888) – za mešoviti hor i tenor solo (prva verzija); pesme “iz moje domovine”
Četvrta rukovet (1890) – za mešoviti hor, bas solo, klavir i kastanjete, pesma “iz moje domovine” (Mirjana)
Peta rukovet (1892/93) – za mešoviti hor, sopran i tenor solo, pesme “iz moje domovine”
Šesta rukovet (1892) – za mešoviti hor i tenor solo, pesme “iz moje domovine” (zbog prve pesme Hajduk Veljko o junaku Negotinske krajine, ovo je himna Mokranjčevih dana)
Sedma rukovet (1894) – za mešoviti hor i tenor solo, pesme “iz Stare Srbije i Makedonije”
Osma rukovet (1896) – za mešoviti hor, pesme “sa Kosova”
Deveta rukovet (1896) – za mešoviti hor, pesme “iz Crne Gore”
Deseta rukovet (1901) – za mešoviti hor, “pesme sa Ohrida”
Jedanaesta rukovet (1905) – za mešoviti hor, pesme “iz Stare Srbije”
Dvanaesta rukovet (1906) – za mešoviti hor, pesme “sa Kosova”
Trinaesta rukovet (1907) – za mešoviti hor, pesme “iz Srbije”
Četrnaesta rukovet (1908) – za mešoviti hor, “pesme iz Bosne”
Petnaesta rukovet (1909/1910) – za mešoviti hor i tenor solo, “pesme iz Makedonije”
Primorski napjevi (1893/5) – za mešoviti hor, pesme sa Hrvatskog primorja
Kozar (1904) – za mešoviti hor
Opelo u fis-moll-u (1888) – za meštoviti hor
Liturgija sv. Jovana Zlatoustog (1894/95) – za meštoviti hor
Scenska muzika za Ivkovu slavu Stevana Sremca (1901) za soliste, ansamble i mešoviti hor uz pratnju orkestra
Srpske narodne pesme i igre sa melodijama iz Levča (sakupio T. Bušetić, muzički priredio i predgovor napisao St. St. Mokranjac) (1902)
Osmoglasnik, 1908
Srpsko narodno crkveno pojanje (1908)
Značajna izvođenja
Mokranjac je premijerno izvodio sve rukoveti, od Jedanaeste rukoveti nadalje to se redovno događalo na tradicionalnom novogodišnjem koncertu Prvog beogradskog pevačkog društva.
Izvođenje Liturgije sv. Jovana Zlatoustog 1975. godine u Zagrebu, hor Ivan Goran Kovačić pod upravom Vladimira Kranjčevića
Izvođenje rukoveti od strane hora RTS pod upravom Bojana Suđića na 49. Mokranjčevim danima u Negotinu septembra 2014.
Značajna izdanja (notna i audio izdanja)
Notna izdanja
Sabrana dela Stevana Stojanovića Mokranjca, izdavač Službeni glasnik, Beograd, 1992;
deset tomova – Svetovna muzika I (Rukoveti), Svetovna muzika II, Svetovna muzika III, Duhovna muzika I (Liturgija), Duhovna muzika II, Duhovna muzika III, Duhovna muzika IV, Duhovna muzika V, Etnomuzikolški zapisi, Život i delo.
Audio izdanja
Rukoveti; Liturgija; Opelo. Hor Radio-televizije Beograd pod upravom Mladena Jagušta (PGP-RTS, 1982).
Liturgija Sv. Jovana Zlatoustog, Akademski zbor Ivan Goran Kovačić pod upravom Vladimira Kranjčevića (Jugoton, 1986).